rusiek - 14 wrz 2008, o 15:42
" />PRAWICA , określenie powstałe we Francji w okresie walki mieszczaństwa przeciwko absolutyzmowi, gdy w zwołanych 1789 Stanach Generalnych przedstawiciele duchowieństwa oraz szlachty i arystokracji zasiadali po prawej, zaś przedstawiciele tzw. stanu trzeciego - po lewej stronie sali; termin p. upowszechnił się w XIX w. jako zbiorcze określenie ugrupowań o tendencjach zachowawczych (konserwatywnych), uznających za wartości nadrzędne: szacunek dla tradycji, autorytetów, hierarchii społ., wstrzemięźliwość w dokonywaniu zmian w systemie społ.-gosp. i polit. oraz sprzyjających gospodarce wolnorynkowej; p. to także nazwa zachowawczych grup społ. oraz konserwatywnych orientacji ideologicznych i polit. wewnątrz partii i ruchów społecznych.
Prawica - zwyczajowe określenie poglądów politycznych i podzielających je ugrupowań politycznych, w których podkreśla się nienaruszalność, a nawet "świętość" własności prywatnej (z tego względu wiele ugrupowań prawicowych głosi poglądy liberalne w gospodarce), zachowawczych w dziedzinie obyczajowości i (od XX w.) narodowych.
Za podstawowe cechy prawicy uznaje się:
- konserwatywny światopogląd (przywiązanie do tradycji i autorytetów),
- poszanowanie własności prywatnej; często liberalizm gospodarczy,
- przywiązanie do wartości wolności i samostanowienia obywateli,
- dla "nowej" prawicy postulaty ograniczenia i minimalizacji ingerencji państwa w różne dziedziny życia;
- dla prawicy "starej" szczególny szacunek dla autorytetu państwa i prawa ("państwo powinno być proste, twarde i skuteczne"),
- sprzeciw wobec zmian rewolucyjnych,
- sprzeciw wobec nadmiernego interwencjonizmu państwowego,
- sprzeciw wobec rozbudowanej polityki socjalnej państwa,
- prywatna służba zdrowia i edukacja,
- postulaty uproszczenia systemu administracji państwowej, systemu podatkowego, prawa,
- sprzeciw wobec prób sztucznej regulacji rynku.
- postulat wprowadzenia armii zawodowej
Jako prawicowe określa się następujące poglądy polityczne:
monarchizm - nie wszystkie formy
konserwatyzm (stara prawica)
konserwatywny liberalizm
liberalizm (nowa prawica)
libertarianizm (nowa prawica)
rusiek - 14 wrz 2008, o 15:42
" />LEWICA , określenie powstałe we Francji w okresie walki mieszczaństwa przeciwko absolutyzmowi, gdy przedstawiciele "stanu trzeciego", domagający się radykalnych zmian społ.-polit. zasiadali w Stanach Generalnych (zwołanych 1789) po lewej, a reprezentanci duchowieństwa, arystokracji i szlachty - po prawej stronie króla; zostało rozpowszechnione w XIX w. jako zbiorcze określenie orientacji ideologicznych i ugrupowań domagających się zmian gosp., społ. oraz polit.-ustrojowych. Za nadrzędne wartości lewica przyjmuje zasady równości społ. (egalitaryzm), postępu i sprawiedliwości społ., opowiada się też z reguły za aktywną rolą państwa w kształtowaniu procesów gosp. i społecznych. Orientacje lewicowe występują w obrębie różnych nurtów ideologicznych i społ., przyjmując za nadrzędne założenie zmniejszenie zróżnicowań społ. i ochronę warstw słabszych ekonomicznie; orientacja lewicowa uzewnętrznia się najwyraźniej w myśli socjalist. oraz częściowo lud., niekiedy przyjmuje postać ruchów zabarwionych populistycznie.
Lewica w polityce to określenie sił politycznych głoszących ideały postępu społecznego.
Zalicza się do nich środowiska o poglądach socjaldemokratycznych, socjalistycznych oraz socjalliberalnych.
W szerszym znaczeniu, do lewicy zalicza się również środowiska skrajnie lewicowe (np. o poglądach anarchistycznych, komunistycznych lub trockistowskich) oraz środowiska centrolewicowe (np. o poglądach liberalnych), które mogą być również zaliczane do środowisk centrowych.
Określenie lewica pochodzi z okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej, kiedy we francuskich Stanach Generalnych deputowani stanu trzeciego zasiadali po lewej stronie sali.
Współcześnie podział na prawicę i lewicę często nie bywa jednoznaczny. Do partii prawicowych bywają zaliczane również te popierające interwencjonizm, który dla wielu oznacza formę socjalizmu, kojarzonego z poglądami lewicowymi. Z tego względu dochodzi do wciąż kontrowersyjnej kwestii zaliczania faszyzmu i nazizmu do jednej tylko z ideologii.
Ze względu na trudności w jednoznacznej klasyfikacji współcześnie istniejących partii tradycyjny podział na lewicę i prawicę jest zastępowany alternatywnym podziałem dwuosiowym, gdzie jedna oś przedstawia kwestie ekonomiczne, druga zaś społeczne.
Podstawowe założenia lewicy:
- promowanie idei równości i sprawiedliwości społecznej (socjalizm),
- solidaryzm społeczny,
- ochrona jednostki przez państwo,
- dobro ogółu ponad interesem jednostki,
- rozbudowane przywileje socjalne,
- idea państwa opiekuńczego,
- darmowy dostęp do edukacji, medycyny,
- rozbudowany system zasiłków i pomocy państwa,
- ingerencja państwa w różne dziedziny życia,
- rozbudowany system kontroli, regulacji, norm, urzędów,
rusiek - 14 wrz 2008, o 15:43
" />CENTRUM , politol.:
partie polit. głoszące umiarkowany program polit., kompromisowy w porównaniu z postulatami lewicy lub prawicy polit.; także określenie charakteru frakcji partyjnej, zajmującej stanowisko pośrednie między jej prawym i lewym skrzydłem; w demokracjach parlamentarnych w celu utworzenia wspólnego bloku wyborczego, rządu lub wspólnej akcji w parlamencie, partie c. mogą tworzyć koalicję; z partiami prawicy, tzw. centroprawicę lub z partiami lewicy, tzw. centrolewicę
Centrum - wspólne określenie centrolewicowych i centroprawicowych stronnictw politycznych.
Centrolewica - partie o bardzo umiarkowanie lewicowych poglądach politycznych. Do centrolewicy zalicza się przede wszystkim partie liberalne oraz partie ekologiczne (tzw. Zieloni). Partie centrolewicowe sklasyfikować można zarówno jako partie centrowe jak i (w szerszym znaczeniu) partie lewicowe.
Centroprawica - w demokracjach parlamentarnych koalicja utworzona przez partie centrum oraz prawicy, zmierzająca do realizacji wspólnych celów, np. powołania wspólnego rządu albo wspólnej akcji w parlamencie. Też: Partie, które ze względu na program lub poglądy członków można usytuować na pograniczu centrum i prawicy.
rusiek - 14 wrz 2008, o 15:43
" />DEMOKRACJA [gr.], ludowładztwo, ustrój polit., w którym władzę sprawuje społeczeństwo; termin wprowadzony w starożytności prawdopodobnie przez gr. sofistów, upowszechniony przez Demokryta, potem przez krytyków demokracji ateńskiej: Platona i Arystotelesa. Obecnie termin demokracja używa się w 4 znaczeniach: 1) władza ludu, narodu, społeczeństwa; 2) forma ustroju polit. państwa, w którym uznaje się wolę większości obywateli jako źródło władzy i przyznaje się im prawa i wolności polit. (prawa, wolności i obowiązki jednostki) gwarantujące sprawowanie tej władzy; 3) synonim samych praw i wolności polit., których podstawą jest równość obywateli wobec prawa oraz równość ich szans i możliwości; 4) ustrój społ.-gosp. zapewniający powszechny i możliwie równy udział obywateli we własności i zarządzaniu nar. majątkiem produkcyjnym, dostęp do dóbr kultury, oświaty i ochrony zdrowia; jest to tzw. demokracja społeczna i ekon., na której znaczenie kładą nacisk różne odmiany ruchów i ideologii lewicowych, np. socjalistyczne. Stosując kryterium zakresu udziału obywateli w wykonywaniu władzy, rozróżnia się demokrację pośrednią (reprezentacyjną) i demokrację bezpośrednią. Demokracja pośrednia jest dominującym systemem władzy w państwie współcz., opiera się na periodycznej wymianie przynajmniej części członków polit. aparatu państw., gł. w formie wyborów powszechnych do parlamentu; system ten polega raczej na kontroli działania aparatu państw. przez obywateli niż na faktycznym i stałym braniu przez nich udziału w podejmowaniu decyzji państw.; w większości państw jest to zdeterminowane wielkością ich obszaru i liczbą ludności; uzupełniająco występują w nich instytucje demokracji bezpośredniej, np. referendum. Demokracja bezpośrednia polega na bezpośrednim podejmowaniu decyzji państw. przez ogół obywateli; do aparatu państw. należy przygotowanie projektów decyzji o znaczeniu zasadniczym i podejmowanie decyzji wykonawczych lub o charakterze techn.; demokracja bezpośrednia jest swoistym ideałem demokracji, trudnym do zrealizowania w państwach większych, toteż występuje w ograniczonym zakresie (np. w Szwajcarii); jest także znana w innych krajach, gł. w formie referendum. Zarówno w demokracji pośredniej, jak i bezpośredniej władze są powoływane na określony czas, decyduje większość głosów, ale prawa mniejszości muszą być przestrzegane i opozycja polityczna może legalnie działać; najwyższym organem władzy ustawodawczej jest parlament (parlamentaryzm), który ma prawo do krytyki rządu, a w systemie parlamentarno-gabinetowym może rząd odwołać; w demokracji ważnym czynnikiem jest niezależne od rządu sądownictwo, istnienie partii politycznych, które zmieniają się u władzy. We współcz. teorii demokracji pojawiła się koncepcja demokracji jako współzawodnictwa i wymiany elit władzy; obywatele wpływają na politykę przez wybór określonej elity (przywódców i programu). W kategoriach teorii suwerenności demokracji odpowiada zasada suwerenności ludu lub narodu, określa ona lud czy naród jako jedyny podmiot władzy państw. sprawowanej bezpośrednio lub przez przedstawicieli.
W hist. rozwoju demokracji ukształtowała się w starożytności (demokracja antyczna) w licznych gr. miastach-państwach oraz w pewnym okresie w republ. Rzymie; wzorcowym przykładem demokracji był ustrój Aten w V w. p.n.e. W średniowieczu elementy demokracji pojawiły się w ustrojach niektórych miast (np. wł. republik miejskich) jako wyraz uniezależnienia się od feud. możnowładców - świeckich i duchownych; od późnego średniowiecza, a następnie w okresie odrodzenia rozwijała się forma przedstawicielska jako wyraz woli narodu w Anglii, Polsce i niektórych innych krajach, stanowiąc jednak wyjątek w stosunku do panującego w większości państw absolutyzmu monarszego. W demokracji szlacheckiej w Polsce w XV i XVI w. suwerenem był stan szlachecki, realizujący swe władztwo polit. w ramach monarchii przez sejmiki oraz sejm i korzystający z szerokich przywilejów i swobód polit.; ustrój, w związku z przerostem swobód i rozwarstwieniem ekon. społeczeństwa, stopniowo przybierał formę oligarchii magnackiej. Rozwój ustrojów demokr. na świecie był spowodowany skutkami rewolucji ang. w XVII w., powstaniem Stanów Zjedn. oraz rewolucją fr. 1789. Ideowo proces ten był związany z upowszechnieniem idei oświec. oraz ugruntowaniem się liberalizmu polit. i ekon.; w dziedzinie prawodawstwa decydujące znaczenie miały: stworzenie konstytucji pisanej, reforma prawa wyborczego, polegająca m.in. na zniesieniu wyborczych cenzusów; otwarły one drogę do dominacji form demokr., tworząc wzorzec państwa nowocz., w którym prawo nie jest narzędziem przemocy, ale chroni obywatela przed przemocą państwa. Obecnie wzorzec ten jest powszechnie akceptowany, co nie oznacza istnienia wielu wyjątków. Pełnej i rzeczywistej realizacji demokracji w danym państwie sprzyja istnienie licznej klasy średniej oraz rozwinięta, ustabilizowana gospodarka i oświata. Od demokracji, należy odróżnić systemy, które chociaż posługują się terminem demokracji, nie mają z demokracją nic wspólnego; demokracja kierowana - system, w którym istnieją wolne wybory, ale ostateczne decyzje należą do grupy (rządzącej zwykle przy pomocy armii) lub jednostki (występuje często w państwach postkolonialnych); tzw. demokracja socjalistyczna - system kierowniczej roli partii komunist., kreującej narzucone przez siebie władze, przy zachowaniu formalnych cech ustroju demokr. (np. ograniczony lub formalny system wielopartyjny); system ten został ukształtowany w teorii marksist. i był realizowany w ZSRR i państwach bloku sowieckiego (w pierwszym etapie p.n. demokracja ludowa).
rusiek - 14 wrz 2008, o 15:43
" />Kaczyzm - pejoratywne lub satyryczne określenie rządów partii Prawo i Sprawiedliwość, pochodzące od nazwisk polskich polityków, braci Jarosława i Lecha Kaczyńskich.
Termin ten został po raz pierwszy użyty w lutym 2005 przez felietonistów tygodnika Wprost Roberta Mazurka i Igora Zalewskiego. Podczas debaty na temat skrócenia kadencji Sejmu (5 maja 2005) terminu tego użyła posłanka Joanna Senyszyn z SLD. Słowo "kaczyzm" zyskało popularność podczas kampanii przed wyborami parlamentarnymi i prezydenckimi w 2005. Jest ono jako określenie ironiczne lub propagandowe używane przez polityków partii niechętnych braciom Kaczyńskim, natomiast przez zwolenników PiS jest uważane za nieadekwatne i pejoratywne.
W ujęciu przeciwników politycznych PiS "kaczyzm" określa wizję państwa przypisywaną tej partii i jest synonimem konserwatyzmu obyczajowego, nietolerancji, nacjonalizmu oraz ideowych powiązań ze środowiskiem Radia Maryja. Wśród cech "kaczyzmu" wymieniana jest również koncentracja na rozliczeniach przeszłości (poparcie dla dekomunizacji i lustracji) oraz skłonność do populizmu.
"Kaczyzm", przez podobne brzmienie, może też kojarzyć się z ideologią faszyzmu, co wzmacnia negatywne zabarwienie tego terminu. Przeciwnicy polityczni PiS używają w walce politycznej epitetów "kaczyzm", "kaczystowski" w stosunku do niektórych posunięć tej partii (np. popieranie kary śmierci, uznawane czasami za homofobiczne wypowiedzi prominentnych członków PiS, zapowiedzi zmian w Konstytucji RP, które miałyby zaprowadzić w Polsce silny, prezydencki, dekretowy model rządów). W opinii przeciwników PiS działania te zmierzają w kierunku przekształcenia demokracji w ustrój autorytarny.
Marian - 14 wrz 2008, o 15:45
" />napewno się przyda
